Recensie: Monte Carlo – Peter Terrin - HANTA (2024)

Als ambities niet sporen met de mogelijkheden

Vuur dat nog geen vuur is, een man die Jack Preston heet, een prins die glundert, een vrouw die een fotocamera uit haar tas haalt, Deedee die haar opwachting maakt: Peter Terrin introduceert in het eerste deel van zijn roman Monte Carlo deze vijf personages alsof hij alle tijd heeft. Alsof vlak voor de start van de Grand Prix van Monaco de spanning niet om te snijden is, gaat hij van de een naar de ander – nu eens om een indruk te geven, dan weer om een doopceel te lichten of een suggestie te wekken. Hoewel hij weinig woorden nodig heeft – vijftien hoofdstukken, 38 pagina’s (met ook nog eens heel veel wit op de bladzijden) – schetst hij niet alleen een tijdsbeeld (het is mei 1968, maar het gaat Peter Terrin niet om de roerige politieke tijden, maar om de techniek die ongekende mogelijkheden biedt, roem die aangewaaid komt, waarden en normen die vervagen, en mensen die de stap van het ene naar het andere wereldbeeld niet kunnen maken) ligt in dat eerste deel de tragiek van Monte Carlo al helemaal besloten.

Met gevaar voor eigen leven – of is het de luchtdruk die van hem een held maakt – behoedt Jack Preston Deedee voor verminkingen die het einde van haar carrière hadden betekend. Helaas voor hem: bewijs voor zijn daadkrachtige optreden wordt niet geleverd (het is er wel).

In het tweede deel van Monte Carlo dat zich – nadat de gewonde voldoende hersteld is om vervoerd te mogen worden – afspeelt in Aldstead wacht Jack Preston tevergeefs op een dankbetuiging. Hij is voor het leven getekend – zijn vrouw en zijn dorpsgenoten doen pogingen om een houding te vinden die in hun ogen past bij de veranderde omstandigheden – maar pakt voor zover mogelijk zijn werkzaamheden, hij is automonteur, weer op. Maar ondertussen knaagt het. Zijn behoefte aan erkenning neemt steeds groteskere vormen aan. Uiteindelijk begint hij wraakgevoelens te koesteren en slaat zijn behoefte aan erkenning om in een minstens zo groot verlangen naar vergelding.

Langzaam maar zeker laat Peter Terrin Jack Preston ontsporen, hem zijn zin voor realiteit verliezen. Terwijl hij tegelijkertijd bijna terloops duidelijk maakt dat de levens van anderen – helaas voor Jack Preston – doorgaan zoals gepland.
Dat het enige bewijs waarmee Jack Prestons moed aangetoond kan worden voor altijd onbereikbaar wordt, laat Terrin via zijn alwetende verteller de lezer ook op enig moment weten.

Verloor Jack Preston in het tweede deel van Monte Carlo zijn geloof in mensen in het algemeen en een mens in het bijzonder, in het derde deel is het God door wie hij zich verlaten voelt. Weliswaar krijgt Deedee haar verdiende loon, maar:

‘Hij voelde zich bedrogen. God had hem na al die tijd gelijk gegeven. Hij had hem verhoord. Maar Hij had hem niet beloond voor zijn offer in Monte Carlo; Hij had Deedee gestraft voor haar nalatigheid.’

Door God en mens verlaten, in het nauw gedreven, bedrogen en bespot – zo voelt hij het althans, trekt hij vervolgens zijn eigen plan, daarbij het meest onschuldige en onnozele personage onder valse voorwendselen meetrekkend in zijn verlangen naar voorbij.

Het is geen eenvoudig slotdeel dat Peter Terrin gecomponeerd heeft. Het bevat parallellen met het eerste deel – veel elementen komen terug, maar het perspectief is subtiel verschoven – en verwijzingen naar de geschiedenis, waarbij de historische werkelijkheid, suggestie en verbeelding elkaar aanvoelen en aanvullen.

Terwijl Jack Preston doet wat hij vindt dat hij moet doen, maken de mannen die in de Apollo 11 in een baan om de maan zweven – op aarde wordt niet alleen in Houston vol spanning afgewacht en meegeluisterd – zich op voor de ‘giant leap for mankind’.

Maar dan is er een jaar na de voor Jack Preston fatale Grand Prix – nadat eerst een minuut stilte in acht genomen is om Deedee te gedenken (het onderzoek naar haar dood is dan al afgerond) – op het stratencircuit van Monte Carlo weer gewoon geracet (de vandaag overleden Jack Brabham zou die race niet uitrijden, overigens).

Het leven lijkt zijn normale gang hernomen te hebben, maar al wijkt op het platteland het heden minder snel voor de toekomst, ook daar zijn veranderingen onomkeerbaar en is niet alles dat hetzelfde lijkt ook hetzelfde gebleven.

Hoewel zijn zinnen fonkelen is Monte Carlo niet alleen qua verhaal maar ook qua taal een ingetogen roman. Wat niet wil zeggen dat Peter Terrin de handrem op zijn schrijven houdt. Hij lijkt zelfs niet bewust te doseren: het lijkt of Monte Carlo zo geschreven is als het geschreven moest worden. In korte, de aandacht vasthoudende, niet direct bij eerste lezing alles prijsgevende, hoofdstukken, waaruit langzaam maar zeker dat verhaal over een hardwerkende selfmade man die eenmaal blootgesteld aan een veel dynamischer omgeving dan hij van huis uit gewend is hoger wil springen dan zijn polsstok lang is en dat meisje dat zonder er iets voor te hoeven doen op handen gedragen wordt uit tevoorschijn komt.

Een verhaal met een serieuze ondertoon, met lichte toets – steken onder water worden niet geschuwd: je zult maar journalist of fotograaf zijn… – ingekleurd. Zonder dat verhaal ooit uit het oog te verliezen, geeft hij wat aanvankelijk bijzaken lijken prijs om zijn verhaal over de zucht naar erkenning vs. de vluchtigheid van eeuwige roem kracht bij te zetten. Maar ook die verhalen bevatten details die aan het denken zetten. Terwijl het hem eigenlijk niet om die details en ook niet over dat verhaal gaat. Maar om de wereld waarin hij dat verhaal situeert. Een wereld die in 1968 aan de vooravond van grote veranderingen staat, zoals de wereld ook voortdurend met behulp van en onder druk van de techniek evolueert. En probeer dan maar eens mens te zijn en te blijven en vast te houden aan je principes en tevreden te zijn met wat je hebt. Ik denk dat Monte Carlo daar ook, of misschien wel vooral, over gaat.

Waar ik nog niet uit ben, ik geef toe dat de betovering er onderweg door verbroken werd: was het nodig om Deedee te casten voor de rol van Emma Peel in De Wrekers? Wordt het daarmee niet te concreet, wordt zij daarmee niet teveel een echte actrice, een mens van vlees en bloed? Of maakt Peter Terrin haar met opzet van een anonieme d.d. tot een net zo anonieme M Appeal / Male Appeal (daar schijnt de naam Emma Peel voor te staan)?